امروزه تحقیق و توسعه معیاری مهم در مقایسه توانمدی شرکت‌های تولیدی در صنایع مختلف شناخته می‌شود.

هدف واحد تحقیق و توسعه به دست آوردن دانش جدید و قابل استفاده برای نیازهای تجاری یک شرکت است که در نهایت منجر به تولید محصولات، ایجاد فرآیندها، طراحی سیستم‌ها یا ارائه خدمات جدید یا بهبود یافته‌ای می شود که می‌تواند فروش و سود شرکت را افزایش دهد.

ترکیب اسمی تحقیق و توسعه از آنجایی جالب توجه است که محل اتصال تحقیق از جنبه آکادمیک یا دانشگاهی و توسعه از جنبه صنعتی است. تحقیق و توسعه زمانی اتفاق می‌افتد که کسب و کارها دانش را با هدف ایجاد محصولات جدید یا کشف راه‌های جدید یا با انگیزه بهبود محصولات و خدمات موجود خود، جمع‌آوری و اجرا می‌کنند.

در این حالت تیم‌ تحقیق و توسعه محصولات یا فرآیندها را قبل از استفاده تجاری یا حتی طی آن به طور دائم آزمایش و اصلاح می‌کند. در این شرایط توسعه شامل فعالیت‌هایی است که وابسته به فرآیند مهندسی است و به دنبال گسترش کیفی نمونه‌های اولیه از کالا و خدمات می‌باشد.

این فعالیت‌ها می‌تواند شامل طراحی، سنجش، مطالعه در مقیاس بزرگتر و اجرای آزمایشی باشد. توسعه فرآیندی است که اولین بار از اواخر قرن نوزده و با عنوان «تکامل و توسعه صنعتی از طریق تحقیق» در صنعت به کار گرفته شد.

بنابراین، تحقیق و توسعه روشی است که در آن دانش جدید از طریق مراحل متوالی در انواع تحقیق و توسعه شامل تحقیقات اولیه یا پایه، تحقیقات کاربردی و توسعه تجربی کشف می‌شود.

در بهبود ساختار تحقیق توسعه مدیریت اولویت، مدیریت فرآیند کسب و کار، استفاده از داده‌کاوی‌ها (data mining) در مقیاس‌های کوچک و بزرگ، مدیریت کیفیت مبتنی بر ریسک، حفظ یکپارچگی داده‌ها و در نهایت تشکیل اتحادهای استراتژیک (strategic alliance) اهمیت دارد.

 

انجام استراتژی تحقیق و توسعه به شرکت‌ها اجازه می‌دهد محصولاتی را تولید کنند که تکرار آن برای رقبایشان دشوار است. در همین حال، تلاش‌های تحقیق و توسعه می‌تواند به بهبود بهره‌وری منجر شود که به افزایش حاشیه‌های اطمینان در تولید و بازاریابی کمک می‌کند و در نتیجه باعث ایجاد مزیت‌هایی اختصاصی در پیشی گرفتن از رقبا می‌شود.

آنچه در سرعت تبدیل یک صنعت سنتی به صنعت مدرن و علمی اهمیت دارد، کسب راه‌های ارتباطی و استفاده از تجارب علمی داخل سازمانی و یا برون سازمانی است. این راه‌های ارتباطی می‌تواند در مقیاس بین کشوری (بین المللی) و درون کشوری یا حتی درون استانی و شهری تعریف شود.

در کشورهای پیشرفته راهای ارتباطی همواره از طریق کانال‌هایی انجام می‌شود که تحت عنوان انجمن یا کارگروها در حال فعالیت هستند و این انجمن‌ها با خدماتی که از طریق ایجاد پل ارتباطی با صنایع یا در اختیار گذاشتن اطلاعات روز ارائه می‌دهند، کانون مطمئنی را برای افزایش سرعت پیشبرد اهداف تحقیق و توسعه با فراهم ساختن زمینه اتحادهای استراتژیک ایجاد می‌نمایند.

ارتباط مراکز صنعتی در قالب انجمن تحقیق و توسعه موجب سهولت انتقال دانش فنی بومی بین متخصصین داخلی کشور و استان خواهد شد. صنعت در بسیاری از زمینه‌ها به دلیل عدم وجود ارتباطات حمایتی کارساز در داخل کشور، مجبور به استفاده از دانش وارداتی است که هزینه‌های آن منجر به خروج ارز از کشور خواهد شد.

در حالی که در بسیاری از موارد در صورت وجود شبکه‌های ارتباطی میان صنایع، این دانش فنی به صورت ارزان‌تر و متناسب با نیاز بومی صنعت در داخل کشور یا در داخل استان در دسترس خواهد بود.  بخش‌های تصمیم‌گیرنده در صنایع کشورهای پیشرفته همواره

امتیازاتی را برای این مشارکت در نظر می‌گیرند که سازمان‌های صنعتی رغبت کافی و لازم برای تشکیل شبکه‌های ارتباطی را داشته باشند. نظام رتبه‌بندی سایمگو موسسات پژوهش محور را در نیا رتبه‌بندی می‌کند و شرکت‌های تولیدکننده علم را براساس مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی ارزیابی می‌نماید و از این نظر جنبه‌های رقابتی نیز میان این شرکت‌ها به وجود آمده است.

بسیاری از انجمن‌های علمی در دنیا با گرداوری مجلات ترویجی یا پژوهشی و یا انتشار کتاب زمینه بیشتر را برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و ایجاد اتحادهای استراتژیک فراهم می‌نمایند.

یکی دیگر از راه‌کارهای ایجاد ارتباط میان صنایع تشکیل کارگروهای آموزشی است که در داخل انجمن‌های فنی به طور تخصصی می‌تواند ایجاد شود. به نظر می‌رسد برای بهبود کارایی، آموزش در صنعت بایستی بومی‌سازی شود و هر شهر یا استان با توجه به سطح عمومی تحصیلات و وسعت صنعت نیازمند شکل ویژه‌ای از آموزش برای شروع خواهد بود.

آموزش فرآیندی گام به گام است که در مجموع در پویایی فعالیت‌های تحقیق و توسعه یک صنعت اثر می‌‎گذارد. تشکیل ساختار‌های سواد آموزی صنعتی (نهضت آموزش در صنعت) می‌تواند پیشنهادی باشد تا در سال‌های آینده آموزش پرسنل یا اپراتورهای صنعتی متناسب با مهارتی که دارند به شکل جدی‌تر و کارامد دنبال شود که این امر در سایه انجمن تحقیق و توسعه می‌تواند با پشتوانه علمی کافی محقق گردد.

بازار انحصاری و تجاری‌سازی یا برندینگ سنتی دو مانع مهم برای پیشبرد اهداف توسعه‌ای در صنعت است که فعالیت‌های تحقیق و توسعه روی عامل برندینگ سنتی می‌تواند تاثیر مشخص و واضحی را در دگردیسی صنعتی شرکت‌های بزرگ به سمت مبناگذاری‌های علمی داشته باشد و نیرو محرکه بهبود سرعت توسعه را با ایجاد اطلاعات علمی و عملیات اجرایی مناسب فراهم نماید.

در نهایت، آینده صنعت در سایه این اتحاد استراتژیک تضمین می‌شود و تشکیل شبکه‌های تحقیقاتی پویا، اقدامی مهم در جهت ایجاد یا ارتقای توان علمی و استقلال فناوری در کشور خواهد بود.

نویسنده: دکتر حسن صباغی – مدیر تحقیق و توسعه برگزیده بخش صنایع غذایی در خراسان رضوی